Teamkracht

"Ik twijfel of zelforganisatie in het onderwijs werkt", verklaart Marieke. "Maar dat betekent niet dat ik de ingeslagen weg naar zelforganisatie afwijs. Sterker nog, ik ben er wel heel nieuwsgierig naar, hoe we dat binnen het onderwijs kunnen integreren. Als ik nu naar Avans kijk, dan zie ik een blauwe organisatie. Een organisatie die heel goed gestructureerd is en vanuit het kwaliteitsdenken geordend wordt. Alles is vastgelegd in procedures, in kaders. En gericht op controles zodat alles goed geregeld is. Dat is natuurlijk ook goed, want de basis is bij Avans helemaal op orde. Maar nu rijst de vraag 'waar hebben we de ruimte?', want om zelforganiserend te zijn moet je de ruimte krijgen. Natuurlijk moeten er wel kaders zijn, maar hoe je daar invulling aangeeft, daar gaan de zelfsturende teams over. En daar is een andere manier van leidinggeven voor nodig."

Werken in zelforganiserende teams betekent dat we elkaars talenten kennen en hier maximaal gebruik van maken. De teams vormen de basis van de organisatie en maken het mogelijk flexibel en wendbaar te zijn. Zo spelen we in op een veranderende omgeving.

Marieke in overleg met collega René van der Burgt.

Een andere manier van leidinggeven

"Zelforganiserend werken betekent niet dat er geen leidinggevende is, maar wel dat de positie van die leidinggevende verandert. Hoe meer een team ontwikkelt naar zelforganiserend werken, hoe minder inhoudelijk sturend een leidinggevende is. Het gaat dus om een manier van leidinggeven die veel meer ondersteunend en faciliterend en minder controlerend is. Binnen Avans wordt nog veel dichtgetimmerd omdat we gericht zijn op het kwaliteitsdenken: we gaan eerst alles uitdenken en plannen schrijven om vervolgens dikke rapporten op te leveren."

"Directies kunnen wel kaders en richtlijnen geven. Bijvoorbeeld dat je je moet richten op interdisciplinair onderwijs. Maar hoe dat vervolgens gebeurt, moeten zij overlaten aan de zelforganiserende teams. Het team beslist hoe het zijn werk regelt. De rol van de leidinggevende heeft meer het karakter van een coach met wie het team de resultaten bespreekt. Als je nog een stap verder gaat denk ik dat het misschien zelfs beter is om geen leider meer te hebben. Dat directeuren zichzelf overbodig maken, dat zou een gedurfde stap zijn."

Draagvlak

"Zelforganisatie vergt natuurlijk ook veel van iedereen persoonlijk. Voor elk afzonderlijk “lid” van het team. Want hoe zorg je er nou voor dat je draagvlak krijgt, dat je mandaat krijgt? Wat betekent zelforganisatie nou voor het team? Wat je in eerste instantie nodig hebt is transparantie. Duidelijkheid over wat je doet, als team en binnen het team. Dan wil ik juist de nee-stemmers horen en de collega’s die niet stemmen. Dat noem je Deep Democracy. Het gaat er dus om dat je goed naar elkaar luistert. Zodat iedereen zich gehoord voelt."

Deep Democracy is besluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Geen compromis. Werkelijke consensus. Zonder te polderen. Conflicten aangaan, oplossen en er niet omheen lopen.

"Om echt zelforganiserend te zijn, moet je ook mandaat krijgen. Je kunt als afzonderlijk teamlid wel de mooiste ideeën hebben die je ook wilt uitvoeren, maar je mag het nooit alleen doen. Dat is de regel. Om mandaat te krijgen moet het gedragen worden door meer mensen, denk bijvoorbeeld aan 5. Ook daarbij is transparantie een voorwaarde. Het hele team moet ervan op de hoogte zijn en het mandaat geven."

De kracht van het team

"Onder de noemer Teamkracht heb ik samen met mijn collega’s Janneke Brouwers en Elies Hagedoorn het stokje overgenomen van een aantal collega’s die al eerder met zelforganisatie aan de slag waren gegaan. Zij maakten de weg vrij voor zelforganisatie en legden dat vast. En wij borduurden voort op wat zij achterlieten. Als je ziet waar we met z’n allen vandaan kwamen, dan zijn we nu met sprongen vooruit gegaan. Zo werkten we een paar jaar geleden nog afzonderlijk aan het curriculum van dezelfde opleiding. Er zat geen lijn in, geen verbinding tussen de vakken. Sinds de ontwikkeling naar zelforganisatie werken we veel meer samen en delen we onze kennis. Dat is geweldig. Dat is de kracht van het team. Nu werken we samen aan Re-inventing ABC: vernieuwing van het onderwijs, vastgelegd in het onderwijsmodel van Avans. Maar daar ben ik zelf niet bij betrokken, daar hebben andere collega’s het mandaat voor gekregen. Zij zijn nu aan het inventariseren wie volgens het nieuwe onderwijsmodel wil gaan werken. Meer modulegericht en meer domeinoverstijgend. We hebben veel bereikt. We zijn veel transparanter geworden en hebben meer aandacht voor elkaar. De volgende stap is dat we in dialoog gaan over elkaars ambities en hoe teamdoelen en teambeloning daarbij passen."

"Maar of zelforganisatie werkt in het onderwijs blijft nog de vraag. Zolang we het niet uitproberen, weten we het niet. Ik ben wel een groot voorstander van zelforganisatie. Het geeft iedere deelnemer meer vrijheid om zelf de regie te voeren. Je werk wordt veel uitdagender. "

"En nu is het tijd dat we als Teamkracht het stokje weer doorgeven aan andere collega’s. Die ook weer verder gaan waar wij gebleven zijn." Dit is artikel 1 in een reeks van artikelen over zelforganisatie.