"Oog blijven houden voor individu"

In 2018 begon Rien aan zijn laatste klus voor Avans en startte hij als directeur van de Academie voor Deeltijd. “We zagen veel deeltijdstudenten kiezen voor private aanbieders zoals NCOI en LOI. Terwijl wij als publieke aanbieder veel goedkoper zijn.” Vanwaar dan toch die keuze? Rien: “Ze misten de flexibiliteit bij hogescholen. Onze studenten moeten de studie combineren met een drukke baan en misschien ook een gezinsleven. Daarnaast willen ze geen dingen leren die ze al in de praktijk al hebben geleerd. Bovendien raken veranderingen op de arbeidsmarkt onze studenten én hun werkgevers meteen. Dus als ze niet meegaan met die veranderingen, missen ze de boot. Voor deeltijdstudenten is flexibiliteit en maatwerk nog belangrijker dan voor voltijdstudenten.”

“We waren de strijd met de private aanbieders dus aan het verliezen”, vervolgt Rien. “Daarom begonnen we als eerste academie binnen Avans met het vernieuwen van ons onderwijs. Voor deeltijdstudenten is fysiek onderwijs lang niet altijd haalbaar: ze kunnen niet telkens hierheen komen. Daarom gingen we ook digitaal onderwijs aanbieden. Daarnaast kunnen onze studenten ook leren op hun eigen werkvloer, aan de hand van opdrachten die wij hen meegeven. Verder zetten we sinds 2019 in op modulair onderwijs. Deeltijdstudenten die werken, willen niet pas na 4 jaar iets hebben aan hun studie. Wat je vandaag leert, moet je morgen kunnen toepassen. Dus we gaan niet elk studiejaar een stukje verder de diepte in, maar in 1 module heel snel de diepte in. En we brengen focus aan: 1 module tegelijk.”

Co-creatie

“Het is de maatschappelijke verantwoordelijkheid van hogescholen om flexibiliteit te bieden. Deeltijdonderwijs wordt steeds belangrijker. Toen ik kwam was 1 op de 10 deelstudent, nu 1 op 7. We zijn van 3.200 naar bijna 5.000 deeltijdstudenten gegaan. De maatschappij vraagt om een leven lang ontwikkelen, dus deeltijd blijft groeien. We hebben studenten van 22 tot 63, bedrijven geven jaarlijks 6 miljard euro uit om hun personeel te scholen. Het potentieel aan deeltijdstudenten is dus gigantisch! Wij kunnen die mensen niet allemaal opleiden, maar wel een deel ervan. Dan moeten we alleen wel aansluiten op de behoefte van het werkveld én de student.”

Als geen ander weet Rien dus hoe belangrijk co-creatie met het werkveld is. “Wat vandaag in de praktijk verandert, moet morgen deel uitmaken van ons onderwijs. Maar dan moeten we wel weten wat er speelt in die praktijk. Daarvoor zijn we gewoon afhankelijk van het werkveld. We denken in het onderwijs wel dat we alles weten, maar we moeten vooral goed luisteren. Wij hebben de didactische vaardigheden, maar de inhoud moet komen vanuit onze praktijkpartners. We zijn een aantal jaren geleden benaderd door partners uit de energiebranche. Er moest een nieuwe opleiding komen vanwege de energietransitie. Die wilden we wel ontwikkelen, maar de inhoudelijke kennis moest komen vanuit de praktijk. Iedereen die bij ons les geeft is daarom actief of recent actief geweest in de praktijk. Dat is bij uitstek een goed voorbeeld van co-creatie.”

Je hoofd stoten en daarvan leren

“In sommige opzichten hebben de voltijdopleidingen ons voorbeeld gevolgd, op andere gebieden zijn andere keuzes gemaakt. En dat is goed. Wat voor een deeltijdstudent goed is, is niet altijd goed voor een voltijdstudent. Deeltijdstudenten hebben vaak een heel gerichte behoefte en willen bijvoorbeeld niet tot jaar 3 wachten op een bepaalde module. Dus moet je die studenten zelf laten bepalen met welke module ze willen beginnen. En welke modules ze überhaupt willen volgen. Soms is dat er maar eentje. Voltijdstudenten hebben in jaar 1 meer behoefte aan een wat breder aanbod, omdat zij nog niet altijd weten wat ze willen. Je maakt keuzes op basis van je doelgroep.”

“Als je vooroploopt, stoot je ook als eerste je hoofd”, spreekt Rien uit ervaring. “Neem AvansStudyPath, waarin studenten modules van Avans kunnen inzien, kiezen en volgen. Ik had behoefte aan zo’n applicatie en wilde dat die klaar zou zijn op het moment dat we de eerste modules aanboden. Aan nieuwe studenten communiceerden we dat ze in ASP konden aangeven welke modules ze in welke volgorde wilden volgen. We hebben het getest en dat ging prima.” Totdat het systeem daadwerkelijk werd opengezet. “Bleek dat het systeem 1.500 nieuwe instromers tegelijk niet aan kon. Dat verwijt ik helemaal niemand, tegen dat soort dingen loop je nou eenmaal aan als je de eerste bent. En je leert overal van: zo hebben we nu altijd een plan B achter de hand.”

Daarnaast bleek dat modulair onderwijs een andere manier van lesgeven vergt. “Dat hebben we onderschat. Dus hebben we onderwijskundigen aangenomen om docenten daarbij te ondersteunen. En ICTO Coaches, om docenten te helpen met het inzetten van digitale onderwijstools. In coronatijd hadden we zelfs een 24-uursservice voor docenten, zodat ze op elk moment van de dag hulp konden inschakelen om digitaal onderwijs te verzorgen. We hebben dus geleerd om in te spelen op situaties die je niet in de hand hebt.”

Stap voor stap naar de ambitie

Rien staat pal achter de filosofie van de Ambitie 2025, maar plaatst een kanttekening bij het tempo. “Als het onderwijs snel verandert, moet je als organisatie ook mee. Dat gaat om veel méér dan het samenvoegen van academies. Het gaat om je cultuur en hoe je samenwerkt met elkaar én met het werkveld. En ik had geen collega-directeuren waarmee ik hoefde te overleggen. Dat is voor voltijddirecteuren anders. Dat heeft allemaal meer tijd nodig. De vraag is dus of de voltijdopleidingen zich moeten blindstaren op 2025.”

“Begrijp me niet verkeerd: de noodzaak om te vernieuwen zie ik ook: 17-jarige studenten van nu zijn niet meer de 17-jarige studenten van 10 jaar geleden. Die verwachten dat ze alles kunnen regelen met hun telefoon. Dat wij dat faciliteren. Dat ze de allerlaatste stand van zaken in hun vakgebied niet meekrijgen in jaar 1 is niet zo erg, want ze komen terug in jaar 2, 3 en 4. Daar heb je wat meer tijd. In de Academie voor Deeltijd hebben we geen tijd te verliezen, want we leggen het anders af tegen de private opleiders.”

“Wat ik de voltijdopleidingen daarom wil meegeven, is dat we een modus gaan vinden in wat we willen en wat we kunnen. Ik vind dat we ons moeten richten op kortetermijndoelen. Stap voor stap. Je weet nooit precies wat er op je pad komt, dus je kunt ook niet te ver vooruitkijken.”

Spanningsveld

“Soms heb je te maken met een spanningsveld”, weet Rien. “Wij hebben elke dag contact met het werkveld, omdat we moeten weten waar werkgevers en studenten behoefte aan hebben. Daar stemmen we de inhoud van onze opleidingen op af. Dan blijkt dat Avansbrede keuzes niet altijd matchen met die behoeftes. Zo hebben we afgesproken dat je Engels op B2-niveau moet beheersen om je Avansdiploma te krijgen. Terwijl onze studenten soms meer hebben aan bijvoorbeeld Arabisch, omdat ze daar dagelijks mee in aanraking komen. En heel plat: onze studenten hebben minder tijd dan voltijdstudenten. Is het dan terecht om van onze studenten hetzelfde te vragen?”

“Ander voorbeeld: ik vertelde al dat wij bewust kiezen voor docenten uit het werkveld. Zij hebben, net als onze studenten, een baan en werken vaak hooguit 1 dag voor Avans. Kun je van die mensen verwachten dat ze zelforganiserend gaan werken? Ze willen gewoon lesgeven. Daar moeten we dus goed over nadenken. We moeten een balans vinden tussen de vraag van het werkveld en wat wij zelf belangrijk vinden. Daarom is het zo belangrijk om goed met elkaar te blijven communiceren.”

Dat voor Avans een mooie toekomst is weggelegd, staat voor Rien vast. “Als er 1 hogeschool is die de ambitie kan realiseren, is Avans het. Als we de balans maar weten te vinden tussen wat kan en wat moet. En altijd oog blijven houden voor het individu.”